Aliko Dangote เศรษฐีพันล้านชาวไนจีเรียได้ทำลายการผูกขาดน้ำมันของรัฐบาลลงด้วยการสร้างโรงกลั่นน้ำมันที่ใหญ่ที่สุดในแอฟริกา และจนถึงตอนนี้เขาเป็นคนเดียวที่ได้ประโยชน์จากการเดิมพันครั้งมโหฬาร และสุดเสี่ยงด้วยเงินทุนสูงถึง 2.3 หมื่นล้านเหรียญสหรัฐฯ
Aliko Dangote สูดหายใจลึกก่อนจะเล่าถึงเส้นทางการสร้างโรงกลั่นน้ำมันและก๊าซที่ใหญ่ที่สุดในแอฟริกา “นี่เป็นเรื่องที่โล่งใจมากจริงๆ” Dangote บอกกับ Forbes ผ่านวิดีโอคอนเฟอเรนซ์จากสำนักงานที่โรงกลั่น ระหว่างที่คุยกันเขาก็โบกมือส่งสัญญาณให้พนักงานที่กำลังพยายามเรียกร้องความสนใจอยู่ที่หน้าจอให้ออกไปก่อน “ราวกับยกภูเขาออกจากอกแท้ๆ” เขาเล่าต่อราวกับกำลังคุยกับนักบำบัด “เพราะไม่มีใครเคยให้โอกาสเราพิสูจน์ในการทำสิ่งนี้มาก่อน”
หลังจากผ่านไป 11 ปี การลงทุน 2.3 หมื่นล้านเหรียญ และปัญหาที่เกิดขึ้นมากมาย ในที่สุดโรงกลั่น Dangote ก็ได้ฤกษ์เปิดดำเนินการแล้วเมื่อปีที่ผ่านมา โรงกลั่นตั้งอยู่ในพื้นที่กว้างขวางขนาด 2,510 เฮกตาร์ ใน Lekki Free Zone ของไนจีเรีย ห่างจากเมือง Lagos ไปราว 1 ชั่วโมง ในช่วงครึ่งหลังของปี 2024 โรงกลั่นสามารถดำเนินการผลิตได้ประมาณ 350,000 บาร์เรลต่อวัน ในเดือนมกราคมที่ผ่านมาโรงกลั่นมีกำลังการผลิต 500,000 บาร์เรลต่อวัน คาดว่าภายในเดือนนี้ซึ่งมีกำลังการผลิตเต็มที่ที่จะผลิตได้ถึง 650,000 บาร์เรลต่อวัน โรงกลั่น Dangote ก็จะเป็นโรงกลั่นที่ใหญ่เป็นอันดับ 7 ของโลกในแง่ของการผลิตและใหญ่ที่สุดในแอฟริกา โรงงานปิโตรเคมีที่อยู่ติดกันมีกำลังการผลิตยูเรีย 3 ล้านเมตริกตันต่อปี ทำให้เป็นผู้ผลิตปุ๋ยที่ใหญ่ที่สุดในแอฟริกา
โรงกลั่นของ Dangote กำลังส่งผลกระทบต่อตลาดพลังงานโลก ข้อมูลจาก Vortexa บริษัทด้านข่าวกรองพลังงานเผยว่า ไนจีเรียนำเข้าน้ำมันเบนซินลดน้อยลง ซึ่งลดลงต่ำสุดในรอบ 8 ปี ส่งผลให้โรงกลั่นในยุโรปที่เคยขายน้ำมันให้กับไนจีเรียได้รับผลกระทบตามมา และข้อมูลจาก S&P Global ยังเผยอีกด้วยว่า โรงกลั่นแห่งนี้ทำให้ไนจีเรียกลายเป็นประเทศผู้ส่งออกน้ำมันเชื้อเพลิงสำหรับเครื่องบิน แนฟทา (ตัวทำละลายที่ใช้ในน้ำยาเคลือบเงา สบู่ซักผ้า ของเหลวทำความสะอาด) และน้ำมันเชื้อเพลิงอีกด้วย
เมื่อโครงการของเขาใกล้จะผลิดอกออกผลทำให้ Dangote มีความมั่งคั่งราว 2.38 หมื่นล้านเหรียญ เพิ่มขึ้นเกือบเท่าตัวเมื่อเทียบกับความมั่งคั่งในปีที่ผ่านมา (เขายืนกรานว่า เขารวยกว่านี้ ด้วยซ้ำ) ในฐานะบุคคลที่ร่ำรวยที่สุดในแอฟริกา ชาวไนจีเรียวัย 67 ปีผู้นี้ได้กลับเข้ามาอยู่ในทำเนียบบุคคลที่ร่ำรวยที่สุด 100 อันดับแรกของแอฟริกานับตั้งแต่ปี 2018 ตามทำเนียบ Real-Time Billionaires ของ Forbes
ดูเหมือนเมื่อไม่นานนี้โรงกลั่นของ Dangote อาจจะไม่ได้เปิดดำเนินการ ในช่วงปลายปี 2023 ผู้สังเกตการณ์บางคนยังแสดงความสงสัยว่าโรงงานจะได้เปิดหรือไม่ แม้ว่าการดำเนินงานจะได้เริ่มขึ้นในช่วงต้นปีที่แล้ว Dangote ดิ้นรนในการจัดหาแหล่งน้ำมันดิบจาก Nigerian National Petroleum Corporation (NNPC) บริษัทน้ำมันที่สำคัญที่สุดของรัฐบาลไนจีเรีย ซึ่งเป็นสิ่งที่จะส่งผลต่อความสามารถในการทำกำไรของโครงการได้
Dangote กล่าวว่า โรงกลั่นเป็นเพียงส่วนหนึ่งของภารกิจที่ยิ่งใหญ่กว่านั้น กล่าวคือเขาต้องการทำให้ไนจีเรียซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ผลิตน้ำมันดิบที่ใหญ่ที่สุดของโลกกลายเป็นผู้ผลิตผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมจากการกลั่น เพื่อให้สามารถแข่งขันกับโรงกลั่นในยุโรปและจัดหาน้ำมันเบนซินให้กับชาวไนจีเรีย ความพยายามก่อนหน้านี้ของรัฐบาลไนจีเรียในการสร้างและดำเนินการโรงกลั่นขนาดใหญ่ล้มเหลว ส่งผลให้ผู้บริโภคและธุรกิจในไนจีเรียต้องพึ่งพาน้ำมันนำเข้าจากยุโรปเป็นส่วนใหญ่ จนกระทั่งเมื่อไม่นานมานี้การอุดหนุนเชื้อเพลิงทำให้น้ำมันเบนซินมีราคาถูกสำหรับผู้บริโภค แต่โครงการนี้สร้างความตึงเครียดทางการเงินให้ไนจีเรียและถูกกล่าวหาเรื่องการทุจริต เงินหลายพันล้านเหรียญถูกฉ้อฉลไปโดยบรรดาหน่วยงานกำกับดูแลและนายหน้าในช่วงหลายทศวรรษในโครงการที่ทำให้การบำรุงรักษาโรงกลั่นของรัฐย่อหย่อนลงไป โรงกลั่นหลายแห่งอยู่ในสภาพรกร้างหรือทรุดโทรม
Dangote ต้องการสร้างต้นแบบสำหรับการพัฒนาอุตสาหกรรมทั่วทวีปแอฟริกา “เราต้องสร้างชาติของเราเอง เราต้องสร้างทวีปของเราเอง ไม่ใช่พึ่งพาการลงทุนจากต่างชาติ” เขากล่าว และแย้งว่า แอฟริกานั้นเป็น “เพียงแค่แหล่งกำจัดขยะสินค้าสำเร็จรูปเท่านั้น” และโรงกลั่นของเขาเป็น “ก้าวย่างที่สำคัญที่ทำให้มั่นใจได้ว่าแอฟริกาก็มีความสามารถในการกลั่นน้ำมันดิบของตัวเอง สามารถที่จะสร้างความมั่งคั่งและความเจริญรุ่งเรืองให้กับประชากรที่มีเป็นจำนวนมากได้”
เรื่อง: John Hyatt เรียบเรียง: จารุณี แตมสำราญ ภาพ: THOMAS SAMSON/GETTYIMAGES
เรื่องราวอื่นๆ ที่น่าสนใจ : Shalom Meckenzie จากซอฟต์แวร์การพนัน กับเดิมพันในสตาร์ทอัพ ‘เครื่องออกกำลังกายในบ้าน’
