<h2>ความเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างของประชากรไทยในปัจจุบันนั้น ได้ก้าวเข้าสู่ สังคมผู้สูงอายุ (ageing society) อย่างต่อเนื่อง โดยมีคาดการณ์ว่าประเทศไทยจะกลายเป็นสังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ หรือมีจำนวนประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปมากกว่าร้อยละ 20 ของประชากรทั้งหมดภายในปี 2564 ด้วยเหตุนี้รัฐบาลจึงจำเป็นต้องเตรียมความพร้อมด้านต่างๆ ทั้งงบประมาณและมาตรการเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุในระยะอันใกล้</h2>
สำหรับในปีงบประมาณ 2560 รัฐบาลได้จัดสรรงบรายจ่ายเพื่อจัดสวัสดิการการดูแลผู้สูงอายุและการเตรียมความพร้อมรองรับสังคมผู้สูงอายุด้านต่างๆ เช่น รายจ่ายด้านหลักประกันรายได้ยามชราภาพ ประกอบด้วย เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุ บำเหน็จบำนาญข้าราชการ และเงินสมทบเข้ากองทุนการออมเพื่อการเกษียณต่างๆ ได้แก่ กองทุนบำเหน็จบำนาญข้าราชการ กองทุนประกันสังคม และกองทุนการออมแห่งชาติเป็นจำนวนเงิน 3.26 แสนล้านบาท หรือร้อยละ 2 ของ GDP หรือร้อยละ 12 ของงบประมาณรายจ่าย

ขณะเดียวกัน รัฐบาลยังได้จัดสรรงบประมาณรายจ่ายตามแผนงานบูรณาการสร้างความเสมอภาคเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุอีกจำนวน 1.04 พันล้านบาท ด้วยการพัฒนาระบบการจัดสวัสดิการสังคม การส่งเสริมการมีงานทำของผู้สูงอายุ การพัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีการดูแลผู้สูงอายุ การพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุระยะยาว การพัฒนาระบบเฝ้าระวังและคุ้มครองทางสังคม รวมถึงการปรับสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการดำรงชีวิตในสังคมผู้สูงอายุ เป็นต้น

<figure><img style="width: 680px; height: 451px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/5eace65cf0b064314ed817e82f423f88.png" alt="" width="680" height="451" /><figcaption> (ขอบคุณภาพจาก: โพสต์ทูเดย์)</figcaption></figure>

นอกจากนี้ รัฐบาลยังให้ความสำคัญกับการเตรียมความพร้อมรองรับสังคมผู้สูงอายุ เพื่อให้มีรายได้ที่เพียงพอต่อการดำรงชีพและมีคุณภาพชีวิตที่ดีในวัยหลังเกษียณ ตลอดจนเป็นการบรรเทาภาระงบประมาณในการจัดสวัสดิการต่างๆ เพื่อดูแลผู้สูงอายุของภาครัฐในระยะยาว โดยเฉพาะด้านหลักประกันรายได้ยามชราภาพ

ดังนั้น ในการประชุมคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2559 ได้มีมติเห็นชอบมาตรการรองรับสังคมผู้สูงอายุตามที่กระทรวงการคลังเสนอ ประกอบด้วย

1.มาตรการบูรณาการระบบบำเหน็จบำนาญ โดยเสนอให้มีการจัดตั้งคณะกรรมการนโยบายบำเหน็จบำนาญแห่งชาติ ซึ่งจะทำให้การใช้จ่ายงบประมาณด้านหลักประกันรายได้ยามชราภาพของรัฐมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ทั้งนี้ กระทรวงการคลังยังเสนอให้มีการจัดตั้งกองทุนบำเหน็จบำนาญแห่งชาติ ซึ่งเป็นกองทุนสำรองเลี้ยงชีพภาคบังคับสำหรับแรงงานในระบบที่มีอายุตั้งแต่ 15 - 60 ปี ครอบคลุมแรงงานประมาณ 11.37 ล้านคน ด้วยเป้าหมายให้แรงงานในระบบมีรายได้หลังเกษียณที่เพียงพอหรือไม่น้อยกว่าร้อยละ 50 ของรายได้ก่อนเกษียณ ทั้งยังเป็นการส่งเสริมให้ประชากรในวัยแรงงานมีส่วนร่วมรับผิดชอบต่อตนเองมากขึ้น เพื่อเตรียมพร้อมสู่วัยชราในอนาคต ซึ่งจะเป็นการบรรเทาภาระงบประมาณด้านหลักประกันรายได้ยามชราภาพของรัฐในระยะยาว

2.มาตรการจ้างงานผู้สูงอายุ เป็นมาตรการทางด้านภาษีเพื่อจูงใจให้นายจ้างมีการจ้างแรงงานผู้สูงอายุที่ยังมีสุขภาพแข็งแรง และยังต้องการทำงานให้มีโอกาสได้ทำงานต่อเพื่อสร้างรายได้ให้สามารถพึ่งพาตนเองได้

3.มาตรการสินเชื่อที่อยู่อาศัยสำหรับผู้สูงอายุ (reverse mortgage) เพื่อให้ผู้สูงอายุนำที่อยู่อาศัยที่ตนมีกรรมสิทธิ์และปลอดภาระหนี้มาเปลี่ยนเป็นรายได้ในการดำรงชีพ

4.มาตรการสร้างที่พักอาศัยสำหรับผู้สูงอายุ (senior complex)

สำหรับมาตรการอื่นๆ ได้แก่ มาตรการช่วยเหลือผู้สูงอายุที่มีรายได้น้อยผ่านโครงการลงทะเบียนผู้มีรายได้น้อยเพื่อสวัสดิการแห่งรัฐ ซึ่งจากข้อมูลการลงทะเบียนในรอบแรกเมื่อปี 2559 ประมาณ 2.358 ล้านคน จากจำนวนผู้เข้าร่วมโครงการและเป็นผู้มีสิทธิได้รับการช่วยเหลือด้านสวัสดิการแห่งรัฐทั้งหมด 7.715 ล้านคน

อย่างไรก็ตาม นอกจากมาตรการเตรียมความพร้อมเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุข้างต้น รัฐบาลยังได้ร่วมมือกับภาคเอกชนและภาคประชาสังคม โดยมีส่วนร่วมในการดูแลผู้สูงอายุด้านต่างๆ ทั้งการส่งเสริมด้านรายได้และการทำงาน ด้านการออมเพื่อการเกษียณอายุตลอดจนด้านที่อยู่อาศัยและสิ่งแวดล้อมของผู้สูงอายุ ภายใต้กลไกของคณะทำงานประชารัฐเพื่อสังคม

ซึ่งการดำเนินการดังกล่าวจะนำไปสู่การเสนอมาตรการรองรับสังคมผู้สูงอายุแบบบูรณาการที่ได้รับการขับเคลื่อนจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อมุ่งสู่เป้าหมายการเป็นสังคมผู้สูงอายุที่มีความมั่นคง ยั่งยืน และพร้อมที่จะเผชิญกับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศในระยะต่อไปโดยไม่เป็นภาระทางการคลังของภาครัฐและประเทศในระยะยาว

&nbsp;

<img style="width: 250px; height: 335px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/b3f5591ec9ca16bd60f0bf4a35f33019.png" alt="" />
สมชัย สัจจพงษ์
ปลัดกระทรวงการคลัง

ปฏิรูประบบสวัสดิการ สู่รากฐานสังคมผู้สูงอายุ

<h2>ในขณะนี้สังคมไทยและภาคธุรกิจต่างให้ความสนใจสังคมสูงวัยกันอย่างจริงจัง จากสถานการณ์ทางประชากรของประเทศตลอดระยะเวลากว่า 5 ทศวรรษที่ผ่านมาชี้ให้เห็นชัดว่า ประเทศได้ก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยแล้ว</h2>
การที่คนไทยมีลูกน้อยลงมาก จากราว 6 คนต่อผู้หญิง 1 คนใน 50 ปีที่แล้ว เหลือเพียงแค่ 1-2 คนในปัจจุบัน และการที่ภาวะการตายก็ลดลงเป็นลำดับ ทำให้คนไทยมีชีวิตยืนยาว จากอายุคาดเฉลี่ยเพียงประมาณ 58 ปีเมื่อ 50 ปีที่แล้ว เป็น 75 ปีในปัจจุบันส่งผลให้จำนวนและสัดส่วนประชากรสูงอายุเพิ่มอย่างรวดเร็วและรุนแรง (<a href="http://www.cps.chula.ac.th/">www.cps.chula.ac.th</a>)

ประเด็นท้าทายจากสังคมสูงวัยที่ปรากฏในขณะนี้เป็นเพียงบทเริ่มต้นเท่านั้น เพราะหากเทียบกับภูเขาน้ำแข็งส่วนที่โผล่ออกมายังน้อยนัก ถ้าปล่อยไปโดยไม่จัดการสิ่งใด ประชากรช่วงอายุประมาณ 30-50 ปี จะเป็นคลื่นมนุษย์ลูกใหญ่ที่เป็นผู้สูงอายุในวันข้างหน้า

<img style="width: 680px; height: 324px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/9ad29f423e6ef778a4d69cb303976857.png" alt="" />

จะเห็นได้ว่าภายใน 20 ปี ประชากรสูงอายุจะเพิ่มเป็น 20 ล้านคน และมีสัดส่วนถึง 1 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด และที่สำคัญอย่าเข้าใจผิดว่าสังคมสูงวัยเป็นแค่การเพิ่มของประชากรสูงอายุเท่านั้น เพราะที่จริงแล้วสังคมสูงวัยจะเป็นสังคมที่ทั้งจำนวนและสัดส่วนของประชากรวัยเด็ก (อายุน้อยกว่า 15 ปี) และวัยแรงงาน (อายุ 15-59 ปี) ลดลงไปด้วยเช่นกัน

การเปลี่ยนแปลงเป็นสังคมสูงวัยอย่างรวดเร็วและรุนแรงหรือกลายเป็นประเทศที่แก่ก่อนรวยนี้ ตามมาด้วยประเด็นท้าทายต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเด็กเกิดน้อยแต่ยังด้อยคุณภาพ คนท้องไม่พร้อม คนพร้อมไม่ท้อง แรงงานด้อยทั้งปริมาณและคุณภาพ ฐานภาษีที่จะเกื้อหนุนประชากรวัยเด็กและสูงอายุจะลดลง และลูกที่จะเกื้อหนุนผู้สูงอายุก็จะน้อยลง ยิ่งอยู่นานยิ่งอมทุกข์อมโรค ยิ่งแก่ยิ่งจน เราจะปล่อยให้ชีวิตหรือธุรกิจเราเป็นไปตามยถากรรม หรือเราจะเปลี่ยนความท้าทายเหล่านี้ให้เป็นโอกาส

&nbsp;
<h2>สูงวัย กำไรของชีวิต</h2>
ที่จริงแล้วการสูงวัยน่าจะเป็นกำไรชีวิต เพราะเรามีโอกาสอยู่ดูโลก ทำประโยชน์ให้ครอบครัวและสังคมได้นานขึ้น แต่จะเป็นกำไรชีวิตก็ต่อเมื่อเราสามารถพึ่งตนเองได้ ไม่เป็นภาระกับครอบครัวหรือสังคม ต่อให้รวยล้นฟ้าแต่ป่วยกระเสาะกระแสะ ต้องนอนติดเตียงช่วยตัวเองไม่ได้ก็ไร้ประโยชน์

อย่าปล่อยเวลาให้ผ่านไป การจะหวังรอให้รัฐทำให้ทุกอย่างคงยากที่จะเป็นไปได้ด้วยข้อจำกัดของทรัพยากรประเทศ ดังนั้นการวางแผนชีวิตตนให้พร้อมก่อนที่จะก้าวสู่วัยสูงอายุเพื่อให้สามารถพึ่งตนเองได้ และเป็นพลังไม่ใช่เป็นภาระของสังคมจึงถือเป็นเรื่องสำคัญ

ซึ่งการเตรียมการนี้ต้องเป็นการพัฒนาทั้งทุนมนุษย์และความพร้อมในทุกมิติ

• ด้านการศึกษาอบรม ต้องเป็นกระบวนการเรียนรู้ต่อเนื่องตลอดชีวิต เพื่อการประกอบสัมมาชีพและเพิ่มพูนทักษะการทำงานหรือปรับเปลี่ยนทักษะให้เหมาะกับช่วงชีวิตที่จะอยู่ไปอีกยาวนาน

• การเตรียมการด้านเศรษฐกิจ ด้วยการออมและการวางแผนด้านการเงิน โดยน้อมนำแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้เป็นหลักในการดำเนินชีวิต การทำงานเชิงเศรษฐกิจหรือกิจกรรรมต่างๆ ไม่ใช่เป็นเรื่องเฉพาะของ

คนหนุ่มสาวหรือคนในวัยแรงงานเท่านั้น เนื่องจากการประกอบสัมมาชีพที่เหมาะกับคุณวุฒิและวัยวุฒิ นอกจากจะช่วยเพิ่มพูนรายได้ในยามสูงวัยแล้ว ยังทำให้ผู้สูงอายุมีความกระตือรือร้นที่จะดำเนินชีวิตและรู้สึกว่าตนมีคุณค่า

• การเตรียมการด้านสุขภาพ โดยการเน้นการป้องกันและส่งเสริมสุขภาพ เพื่อลดปัญหาการเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังและภาวะทุพพลภาพในวัยสูงอายุ ซึ่งจะช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพที่มักจะสูงมากในช่วงบั้นปลายของชีวิต

• การเตรียมการด้านจิตใจ การเตรียมใจให้พร้อมต่อการเปลี่ยนแปลงตามวัยของชีวิต รวมทั้งการเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากปัจจัยภายนอกไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม

• การเตรียมการด้านสังคมและสภาพแวดล้อม การเตรียมการให้พร้อมว่าจะอยู่กับใครหรือจะให้ใครเป็นผู้ดูแลเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องเตรียมตัวล่วงหน้า โดยเฉพาะสภาพแวดล้อมในบ้านที่เอื้อต่อการใช้ชีวิตอย่างสะดวกและปลอดภัยในยามสูงอายุ การสร้างบ้านหรือซื้อบ้านจึงควรมองให้ไกลไปถึงยามสูงอายุด้วย ทั้งเรื่องโครงสร้าง แบบบ้านพื้นที่ใช้สอย แสงสว่าง วัสดุอุปกรณ์ต่างๆ

• การเตรียมการด้านการปกป้องพิทักษ์สิทธิ์ แม้ในปัจจุบันจะเริ่มมีการให้โอกาสผู้สูงอายุเลือกรูปแบบการรับการบำบัดรักษาในขั้นสุดท้ายของชีวิตโดยการเขียนไว้เป็นลายลักษณ์อักษร แต่ในกรณีเจ็บป่วยและตกอยู่ในภาวะทุพพลภาพ ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ และไม่มีบุตรหลาน ผู้สูงอายุควรเตรียมตัวล่วงหน้า เช่น ผู้ดูแลความเป็นอยู่ การตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลหรือการจัดการเรื่องการเงินและทรัพย์สิน

&nbsp;
<h2>โอกาสในการสร้างกำไรทางธุรกิจ</h2>
หลายคนเริ่มวิตกว่า สังคมสูงวัยจะทำให้เศรษฐกิจถดถอย ขาดชีวิตชีวา ที่จริงแล้วหากเปลี่ยนมุมมองและวางแผนการจัดการใหม่ สังคมสูงวัยนอกจากจะเป็นกำไรชีวิตของแต่ละคนได้แล้ว เรายังสามารถสร้างกำไรทางธุรกิจได้เช่นกัน

• ธุรกิจในสังคมสูงวัยคงต้องมีแนวคิดใหม่ โดยคำนึงถึงทั้งกำไรเชิงธุรกิจและสังคมควบคู่กัน ด้วยการทำธุรกิจมองประโยชน์โดยรวมของสังคมตั้งแต่ต้น เช่น กำไรที่จะได้คืนไม่ใช่แค่รายได้ แต่เป็นกำไรที่ประเมินค่าไม่ได้ เพราะเป็นกำไรที่สร้างความมั่นคงให้สังคมและกิจการของผู้ประกอบการไปพร้อมกัน

• จากกำลังคนที่จะมีจำกัดลงเรื่อยๆ ผู้ประกอบการหรือนายจ้างสามารถรับมือกับสังคมสูงวัย ด้วยความพยายามรักษาบุคลากรที่มีไว้ให้นานที่สุด

ซึ่งการจ้างงานต่อเนื่องจะช่วยบรรเทาการขาดแคลนแรงงานได้ แทนที่จะเลิกจ้างตั้งแต่อายุ 40-50 ปี เพราะมองว่าผลิตภาพเริ่มลดลงแล้วนั้น ผู้ประกอบการควรมองหาวิธีการปรับเปลี่ยนงานหรือพัฒนาศักยภาพให้สอดคล้องกับวัย หรือช่วยหาช่องทางให้พนักงานสามารถหางานใหม่ที่เหมาะสมได้ การสร้างขวัญกำลังใจ การสร้างความภักดีกับองค์กรจึงถือเป็นเรื่องสำคัญ

• การหวังพึ่งแรงงานต่างชาติเข้ามาทดแทนทำได้แค่ระยะหนึ่งเท่านั้น เพราะภายใน 20 ปีข้างหน้าอาเซียนทั้งหมดก็จะกลายเป็นสังคมสูงวัย ทางเลือกหนึ่งที่สำคัญ คือ การใช้คลื่นมนุษย์ลูกใหญ่หรือประชากรสูงอายุมาจ้างงานใหม่ จ้างงานบางเวลา หรือแม้แต่ส่งงานไปถึงบ้านหรือผ่านวิสาหกิจชุมชน การจ้างงานเป็นชิ้นงานให้แก่ผู้สูงอายุจะเป็นอีกทางเลือกในการจะลดปัญหาจากการที่จำนวนแรงงานกำลังลดลง

• การเปลี่ยนเป็นสังคมสูงวัยยังเพิ่มโอกาสธุรกิจรูปแบบใหม่ ที่เกี่ยวข้องกับนวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ เช่น นวัตกรรมและบริการเพื่อสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อการบำบัดรักษา เพื่อฟื้นฟู และเพื่อการดำเนินชีวิตประจำวัน หากเริ่มคิดเริ่มทำกันตั้งแต่วันนี้ ตลาดจะไม่ได้มีแค่ประเทศไทย เพราะทั้งอาเซียนที่กำลังจะเป็นสังคมสูงวัยก็จะเป็นตลาดรองรับขนาดใหญ่เช่นกัน

แนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงจะเป็นทางออกที่สำคัญ ทั้งในการดำเนินชีวิตและในการดำเนินธุรกิจ สามารถต้านกระแสการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ได้อย่างมั่นคง ผลตอบแทนที่เป็นกำไรและผลตอบแทนจากการเกื้อกูลสังคมจะทำให้กิจการก้าวหน้าอย่างยั่งยืน ธุรกิจใดๆ ก็มิอาจคงอยู่ได้หากสังคมล่มสลาย

&nbsp;

<img style="width: 250px; height: 328px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/8fec41d21c006cb2223a070f1dc28411.png" alt="" />
รศ. ดร. วิพรรณ ประจวบเหมาะ
คณบดีวิทยาลัยประชากรศาสตร์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

<hr />

<a href="http://goo.gl/qT690n">คลิกอ่านบทความทางด้านธุรกิจ ได้ที่ Forbes Thailand Magazine ฉบับ กุมภาพันธ์ 2560</a>

<a href="https://goo.gl/qT690n"><img style="width: 300px; height: 394px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/93a16701dc17880c01dadd3fa399ba46.png" alt="" /></a>

News

Forbes lists

World

Leaderboard

Commentaries

Forbes life

Events