Mark Cuban ผู้ซึ่งสร้างสีสันให้กับรายการดังอย่าง Shark Tank ไม่เคยหยุดหลงใหลการเปลี่ยนแปลงในเรื่องของธุรกิจ นับตั้งแต่ Broadcast.com บาสเกตบอล ไปจนถึงบล็อกเชน ล่าสุดหนุ่มผู้ประกอบการระดับพันล้านยังมีแผนการทะเยอทะยานที่จะดำเนินธุรกิจยาขนาดใหญ่ เพื่อขายยาตามคำสั่งแพทย์ในราคาย่อมเยาสำหรับทุกคน หลังผ่านพ้นมา 13 ฤดูกาล ฉลามอัจฉริยะตัวนี้น่าจะพร้อมว่ายออกจากบ่อแล้ว
Mark Cuban ปลดล็อกโทรศัพท์ เขาเปิดเช็กกล่องจดหมายที่ส่งเสียงเรียกเข้าจนแทบระเบิด อีเมลฉบับแล้วฉบับเล่าปรากฏเต็มหน้าจอ "โครม โครม โครม โครม โครม" เขาเอ่ยขึ้น พร้อมกับลากอีเมลทิ้งลงถังขยะทีละฉบับโดยไม่ต้องคิดมาก
ว่าแล้วก็มาถึงฉบับสุดท้ายเสียที จากผู้ที่ใฝ่ฝันจะเป็นผู้ประกอบการ และเป็นครั้งแรกที่ Cuban ดูเหมือนจะใจดีอยู่บ้าง "ผมชอบคนแบบนี้นะ เก็บไว้อ่านทีหลังละกัน"
ในชีวิตจริง Cuban ไม่ได้แตกต่างไปจากบทบาทที่เขาได้รับมายาวนานถึง 11 ปี ซึ่งนับเวลาออกอากาศแล้วก็คือ รายการ Shark Tank จำนวน 13 ฤดูกาล เขารับฟังทุกคน อย่างน้อยก็เป็นเวลาสั้นๆ และรีบด่วนตัดสิน อีเมลส่วนตัวของเขาเปิดเป็นสาธารณะ (mcuban@gmail.com)
Cuban ในบทบาทผู้ประกอบการ ก่อตั้งบริษัทมาแล้วกว่า 10 แห่ง เริ่มตั้งแต่ร้านค้าตัวแทนจำหน่ายซอฟต์แวร์ MicroSolutions ในปี 1983 ไปจนถึง Cost Plus Drugs องค์กรเพื่อประโยชน์สาธารณะที่เขาก่อตั้งขึ้นเมื่อเดือนมกราคม ปี 2022 โดยมีเป้าหมายที่จะทำให้ยาตามคำสั่งแพทย์มีราคาถูกลง
นอกจากนี้ ในจุดสูงสุดของยุคฟองสบู่ดอทคอมเมื่อปี 1999 เศรษฐีพันล้าน Cuban ยังขายสถานีวิทยุกีฬาทางอินเทอร์เน็ต Broadcast.com ให้กับ Yahoo ในราคา 5.7 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ (เพียงไม่กี่ปีต่อมา Yahoo ก็ยุติบริการดังกล่าว)
ในด้านของนักลงทุนนั้น Cuban ทุ่มเงิน 25 ล้านเหรียญให้กับเรื่องสกุลเงินคริปโต (ซึ่งรวมถึง dogecoin สกุลเงินที่เลื่องลือว่า มีจุดเริ่มต้นเป็นเพียงมุกตลกเท่านั้น) และยังถือหุ้นในธุรกิจสตาร์ทอัพอีกไม่น้อยกว่า 400 แห่ง โดยหลายแห่งเป็นการลงทุนผ่าน Shark Tank
แม้ว่าการเดิมพันบางครั้งก็ราบรื่นดี แต่บางครั้งก็ล้มไม่เป็นท่า เวลาผ่านไปกว่า 2 ทศวรรษ Broadcast.com ยังคงเป็นเหตุผลหลักที่ทำให้เขารวยหนักหนา
ด้วยมูลค่าทรัพย์สินโดยประมาณ 4.6 พันล้านเหรียญ มากพอที่จะติดทำเนียบมหาเศรษฐีที่รวยที่สุดในสหรัฐฯ Forbes 400 ในอันดับ 227 ปี 2022 (Cuban ไม่ได้เป็นผู้เริ่มก่อตั้ง Broadcast.com แต่เป็น Chris Jaeb ที่เปิดตัว Broadcast.com ในปี 1992 ก่อนที่ Cuban พร้อมกับ Todd Wagner เพื่อนร่วมงาน ซึ่งเป็นอีกหนึ่งเศรษฐีพันล้านจาก Broadcast.com จะเข้ามาร่วมกิจการด้วยในอีก 3 ปีถัดมา)
การขายกิจการไปให้ Yahoo ทำให้ Cuban ทำเงินหลังหักภาษีได้ราว 1.1 พันล้านเหรียญ ในปีต่อมาเขานำเงิน 280 ล้านเหรียญไปซื้อหุ้นส่วนใหญ่ในทีม Dallas Mavericks แห่งศึกบาสเกตบอล NBA และทำสแลมดังก์ได้อีกครั้ง
ปัจจุบัน Forbes ประเมินว่า ทีมมีมูลค่าเพิ่มขึ้นเป็น 2.2 พันล้านเหรียญ เขามีหุ้นอยู่ในทีมถึง 85% ซึ่งคิดเป็นทรัพย์สินเกือบครึ่งหนึ่งของเขาเลยทีเดียว
"ในแง่หนึ่งผมเข้าใจนะว่าไม่มีใครควรจะรวยขนาดนี้ แต่มันก็เป็นแบบนี้ คุณทำให้ดีที่สุดจากสิ่งที่มี ซึ่งผมไม่ได้รู้สึกผิดอะไรเลย เพราะผมพยายามอย่างหนักมากๆ กว่าจะได้มา"
Cuban เป็นเศรษฐีพันล้านที่ไม่ค่อยเหมือนใครเท่าไรนัก เขาดูมีความสุขกับความร่ำรวยอย่างแท้จริง สมัยยังหนุ่มเขาอ้าแขนรับความมั่งคั่งด้วยการเข้าซื้อคฤหาสน์หลังใหญ่ที่ Dallas ซื้ออะพาร์ตเมนต์ที่ Central Park West และเครื่องบินเจ็ตส่วนตัว
เขาเดินทางไปปาร์ตี้ทั่วโลกประหนึ่ง "ร็อกสตาร์" ในระยะหลังๆ เขาสนุกสนานกับการแจกคำแนะนำทางรายการ Shark Tank และทาง Twitter (ผู้ติดตาม 8.8 ล้านคน) ซื้อเครื่องดื่มเลี้ยงคนแปลกหน้า และพูดคุยเรื่อยเปื่อยกับใครก็ได้ที่พร้อมจะรับฟัง
เขาใช้เงินซื้อความสุข เช่น เมื่อไม่นานมานี้เขาเพิ่งซื้อเมือง Mustang (ประชากร 0 คน) ใน Texas ให้ "เป็นทรัพย์สินมูลค่าสูง" แก่เพื่อนคนหนึ่งที่กำลังจะเสียชีวิต พร้อมกับแต่งตั้งเพื่อนอีกคนหนึ่งดำรงตำแหน่งนายกเทศมนตรี เขาผุดไอเดียไปเรื่อยว่าจะให้ผู้ประกอบการ Shark Tank สร้างหุ่นยนต์ไดโนเสาร์ขนาดเท่าตัวจริงนำเข้ามาเติมเต็มเมืองร้างแห่งนี้ แต่ก็ดูเหมือนจะเป็นแนวคิดที่เป็นไปไม่ได้ เขาจึงเปิดกว้างรับข้อเสนออื่นๆ (อีเมลถึงเขาได้)
Cost Plus Drugs คือธุรกิจยาใหม่ที่เขาวางให้เป็นทางออกในสถานการณ์ที่ราคายาตามคำสั่งแพทย์มีราคาสูงลิ่ว ได้เปิดตัวเมื่อต้นปี 2022 จำหน่ายยาสามัญราว 350 รายการ เช่น ยาลดคอเลสเตอรอล Generic Crestor จำหน่ายในราคา 151 เหรียญต่อเดือนในร้าน CVS ระดับท้องถิ่น ถูกกว่ายามียี่ห้อราคา 329 เหรียญว่ามากแล้ว
แต่ Cuban ขายที่ราคา 4.80 เหรียญ ขณะที่ยาสำหรับโรคเบาหวาน Ditto Glucophage ราคา 20 เหรียญที่ CVS แต่ Cost Plus ขายในราคา 3.90 เหรียญ เท่านั้น
Cuban ขายยาได้ในราคาถูกเพราะเขาไม่ได้ใช้บริการคนกลางธุรกิจยา เช่น นักเจรจาราคายาที่ในวงการเรียกกันว่า "ผู้จัดการผลประโยชน์" (เป็นธุรกิจขนาดใหญ่ที่ขึ้นชื่อเรื่องความไม่โปร่งใส เมื่อปี 2021 CVS Caremark ผู้นำตลาดทำยอดขายได้ 1.53 แสนล้านเหรียญ) แต่ใช้วิธีซื้อจากผู้ผลิตยาโดยตรง และจ่ายเงินเพียงเท่าที่คุ้มค่าสำหรับผู้ผลิต จากนั้นจึงวางจำหน่ายออนไลน์โดยคิดส่วนบวกเพิ่มคงที่ในอัตรา 15% บวกค่าบริการและค่าขนส่ง 8 เหรียญ
Cuban มักจะปิดปากเงียบในเรื่องรายได้ ซึ่งขัดต่อบุคลิกของเขาไม่น้อย Forbes ประเมินว่า Cost Plus ทำยอดขายไปไม่น้อยกว่า 25 ล้านเหรียญในช่วง 9 เดือนแรกของการดำเนินงาน
เขายืนยันว่า จะถอนตัวจากโครงการอื่นๆ เพื่อมีสมาธิอยู่กับ Cost Plus Drugs และถึงกับพิจารณาว่าจะลาออกจากรายการ Shark Tank "ใจหนึ่งก็อยากเลิก" และเขาก็ไม่ได้กังวลเลยว่ารายการจะอยู่ต่อไปได้หรือไม่ "พวกเขาจะเอาตัวรอดได้ดีแม้ไม่มีผม"
เพื่อนฝูงและครอบครัวของ Cuban พูดเหมือนกันอย่างหนึ่งคือ เขาเกิดมาเพื่อเป็นผู้ประกอบการ Cuban ใช้ชีวิตวัยเด็กที่ Pittsburgh ย่านชานเมืองอันเงียบสงบใน Mount Lebanon รัฐ Pennsylvania เป็นพี่คนโตจากลูกชายทั้ง 3 คนในครอบครัวชนชั้นแรงงาน Cuban ฉายแววตั้งแต่เด็ก เขามีไอเดียโครงการทำเงินแบบไม่สิ้นสุด
ยิ่งเติบโตแผนการต่างๆ ก็ยิ่งทะเยอทะยาน สมัยเป็นนักศึกษาดาวเด่นปี 4 ประจำ University of Indiana เขาทั้งขอและกู้ยืมเงิน แม้กระทั่งเจียดเงินกู้ยืมเพื่อการศึกษานำมาซื้อ Motley’s Pub บาร์แห่งหนึ่งในท้องถิ่น แม้ว่าท้ายที่สุดแล้ว Motley’s จะถูกสั่งปิดกิจการเนื่องจากจำหน่ายแอลกอฮอล์ให้กับผู้เยาว์ แต่ที่แห่งนี้เองที่เขาได้พบกับ Todd Wagner ผู้กลายมาเป็นหุ้นส่วน Broadcast.com ในเวลาต่อมา
ยังไม่ทันพ้นวัย 32 ปี Cuban ขึ้นแท่นเศรษฐีมีเงินหลายร้อยล้านเหรียญ หลังจากขาย MicroSolutions ไปให้กับ CompuServe บริษัทผู้ให้บริการออนไลน์ในยุคแรกๆ ไปในราคา 6 ล้านเหรียญ เขาตัดสินใจเกษียณตัวเองทันที แต่ไม่นานก็กลับมา ในปี 1995 ปีเดียวกับที่ Netscape จดทะเบียนซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์
Cuban และ Wagner เข้าซื้อหุ้นใน Broadcast.com (เวลานั้นมีชื่อว่า AudioNet) ที่กำลังหาวิธีบรรยายสดการแข่งขันกีฬาที่จัดขึ้นนอกเมือง ถึงกับนำวิทยุคลื่นสั้นมาทดลอง
Cuban กับ Wagner นำแนวคิดนี้มาจัดทำเป็นรายการออนไลน์ ในยุคที่กระแส Web 1.0 กำลังรุ่งเรือง Broadcast.com ทำราคา IPO สูงสุดเท่าที่เคยมีมาในยุคนั้น ปิดการซื้อขายวันแรกโดยมีมูลค่าตามราคาตลาด 1 พันล้านเหรียญ สูงกว่ายอดขาย 3.2 ล้านเหรียญถึงกว่า 300 เท่าตัว ก่อนจะถูกขายไปให้กับ Yahoo ในอีก 1 ปีถัดมา
นับตั้งแต่นั้นมา Wagner เป็นหุ้นส่วนกับ Cuban ในอีกหลายๆ กิจการ ซึ่งรวมถึงทีม Mavericks เขามีมูลค่าทรัพย์สินราว 1.8 พันล้านเหรียญ Wagner แย้งว่า มันเป็นมากกว่าโชคดี
"ผมคิดว่าตลอดมาจนถึงตอนนี้ Mark มีความสามารถในการคาดการณ์สถานการณ์ต่างๆ ผมมองว่า Mark เป็นคนที่ฉลาดที่สุดและเตรียมตัวมาดีที่สุด"
Cuban ก็เหมือนชาว Hollywood คนอื่นๆ เขาหลงใหล NFT ถึงกับเป็นเจ้าของ CryptoPunk ลำดับที่ 869 ปัจจุบันมีมูลค่า 95,000 เหรียญ เขาคือแฟนตัวยงของ NBA Top Shot ตลาดซื้อขาย NFT ประจำลีก NBA ที่ได้รับความนิยมมากมาย (มียอดขายรวมกว่า 1 พันล้านเหรียญนับตั้งแต่เปิดตัวเมื่อเดือนตุลาคม ปี 2020) และลงทุนเปิดแพลตฟอร์ม NFT ของตนเองคือ Lazy.com สำหรับจัดแสดงงานสะสมส่วนตัว
นอกจากธุรกิจยาแล้ว Cuban ยังคิดถึงเรื่องการศึกษาระดับสูง ซึ่งเป็นธุรกิจสุกงอมได้ที่สำหรับต้อนรับการเปลี่ยนแปลงพอดี "สิ่งหนึ่งที่ผมจะไม่ทำคือ การจ่ายเงินให้โรงเรียน เพราะพวกเขาจะเอาไปสร้างแต่อาคารเรียน"
Cuban บอกว่า วิธีการที่ดีกว่านั้นคือ มหาวิทยาลัยกลับคืนสู่ความธรรมดา ยกเลิกหอพักสวยๆ โรงอาหารในฝัน หน้าผาจำลอง กีฬาระดับดิวิชัน 1 และหันมาให้ความสำคัญกับการคัดสรรผู้สอนที่ดีที่สุด ด้วยค่าเรียนย่อมเยา
โดยปกติแล้ว Cuban ไม่ใช่คนมองโลกแง่ร้าย แต่มี "สิ่งหนึ่ง" ที่ทำให้เขาผิดหวังคือการเมืองสหรัฐฯ เขาไม่สนับสนุนการเรียกเก็บภาษีเศรษฐีพันล้านเพิ่มขึ้น (ต้องแปลกใจไหม!) และคิดว่าจำเป็นต้องเปลี่ยนแปลงกระบวนการเลือกตั้งใหม่ทั้งหมด
"ผมอยากยกเลิกระบบ 2 พรรคการเมือง ผมว่ามันคือต้นตอของความชั่วร้ายทั้งหลาย" เขาเองเคยคิดจะลงสมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดีเมื่อปี 2020 แต่เปลี่ยนใจ หลังจากที่ได้คะแนนเสียงไม่ถึง 25% จากการสำรวจระดับประเทศที่เขาจัดขึ้นด้วยตนเอง
เมื่อกว่า 4 ปีที่แล้ว Cuban มีอายุครบ 60 ปี เขาฉลองวันเกิดสุดเหวี่ยงตามคาด บรรดาเพื่อนฝูงและคนดังไม่ว่าจะเป็นเพื่อนร่วมงานที่ Shark Tank ศิลปิน Jennifer Lopez ที่มาพร้อมกับ Alex Rodriguez อดีตซูเปอร์สตาร์นักเบสบอลทีม New York Yankees คู่หมั้นของเธอในเวลานั้น
เวลาหมุนไปจนเกือบหมดคืน Cuban ปรี่เข้าหา Jerry Katz และ Todd Reidbord เพื่อนรักสมัยเด็ก "ผมไม่เคยเห็นใครเมาหนักขนาดนี้ แต่เขาก็มีความสุขดี" Reidbord เล่าย้อน "เขาโอบเราไว้และบอกว่า ไม่อยากจะเชื่อเลยว่ามันเป็นเรื่องจริง"
เรื่อง: JEMIMA MCEVOY เรียบเรียง: รัน-รัน ภาพ: GUERIN BLASK
อ่านเพิ่มเติม: 5 ว่าที่สตาร์ทอัพพันล้านปี 2022
