ไม่มีวิกฤตที่อยู่อาศัยสำหรับผู้มีรายได้น้อยใดจะรุนแรงไปกว่ามลรัฐแห่งทองคำอย่าง California ท่ามกลางความพยายามกู้วิกฤตผู้ค้าพันธบัตรรายใหญ่ของประเทศ พร้อมคำมั่นสัญญาว่าจะพลิกโฉมอะพาร์ตเมนต์หรูให้กลายเป็นที่อยู่อาศัยที่แรงงานสามารถเข้าถึงได้
บรรดานักพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ใน California เรียกได้ว่า Jordan Moss ใจใหญ่ที่สุด เขามีบริษัทอยู่ที่ Marin County ชื่อ Catalyst ดำเนินธุรกิจหลักคือพัฒนาที่อยู่อาศัยในราคาที่เอื้อมถึงนับเป็นความท้าทายไม่น้อยเลยในรัฐแห่งนี้ เพราะอะพาร์ตเมนต์ขนาด 1 ห้องนอนปล่อยเช่ากันในราคาไม่ต่ำกว่าเดือนละ 3,000 เหรียญสหรัฐฯ และค่าเช่ายังมีแนวโน้มปรับตัวเพิ่มขึ้นด้วยตัวเลข 2 หลักในแต่ละปี “ผมตัดสินใจได้ทันทีว่าไม่สนใจธุรกิจแบบนั้น หลังจากที่รอคอยมาปีแล้วปีเล่าว่าจะได้รับการจัดสรรพันธบัตรและสินเชื่อ (ภาษีที่อยู่อาศัยสำหรับผู้ที่มีรายได้น้อย) หรือไม่ รวมถึงส่วนผสมอื่นๆ ทั้งหมดที่ต้องการเพื่อให้ได้ผลผลิตนั้นมา” Moss อดีตนักเบสบอลประจำ UC Davis กล่าว แต่ในปี 2019 เขาก็กลายเป็นพันธมิตรกับพ่อมดแห่งวงการพันธบัตรเทศบาลกลุ่มหนึ่ง นับแต่นั้นมาเขาเข้าซื้ออาคารอะพาร์ตเมนต์หรูที่มีผู้อาศัยเต็มจำนวนไปแล้ว 14 แห่งในย่านราคาแพงที่สุดใน California ไม่ว่าจะเป็น Sausalito, Larkspur และ Huntington Beach ยิ่งไปกว่านั้นเขายังสัญญาว่าจะแปลงโฉมอาคารต่างๆ เหล่านี้ให้กลายเป็นที่อยู่อาศัยราคาย่อมเยาเพื่อตอบสนองความจำเป็นพื้นฐานและที่อยู่อาศัยสำหรับแรงงาน โดยข้อตกลงธุรกิจทั้งหมดได้รับการสนับสนุนทางการเงินจากพันธบัตรเทศบาลที่ได้รับการยกเว้นภาษีเป็นจำนวนทั้งสิ้น 2.5 พันล้านเหรียญ ส่วนมากแล้วมาจาก California Community Housing Agency (CalCHA) หน่วยงานรัฐบาลที่เขาร่วมก่อตั้งขึ้นมาแต่ไม่เป็นที่รู้จักมากนัก Catalyst ของ Moss เรียกเก็บค่าธรรมเนียมจากการทำสัญญาอะพาร์ตเมนต์ไปแล้วกว่า 23 ล้านเหรียญ และยังมีพันธบัตรอายุ 30-40 ปีที่จะทำเงินให้อีกนับร้อยๆ ล้านเหรียญ บรรดาเขตและเมืองต่างๆ กว่า 20 แห่งใน California ที่เข้าจดทะเบียนกับ CalCHA อาทิ Menlo Park ที่แสนจะทันสมัย รวมถึง Mountain View, Napa และ Berkeley นอกจากนี้ Moss ยังมีแผนที่จะซื้ออะพาร์ตเมนต์คอมเพล็กซ์อีก 12 แห่งในปี 2022 “พอเราลองเชื่อมจุดเข้าด้วยกันก็พบว่ามันมีช่วงเวลาที่ ‘ใช่เลย’" Moss กล่าว เมื่อไม่นานมานี้เขาเพิ่งจะพา Forbes เข้าเยี่ยมชมอสังหาริมทรัพย์ที่ซื้อมารายการหนึ่งคือ Serenity ขนาด 342 ยูนิต ซึ่งตั้งอยู่ที่ Larkspur อะพาร์ตเมนต์แห่งนี้มีสระน้ำเกลือ 2 สระ และสตูดิโอโยคะอีก 1 ห้อง “กุญแจสู่ความสำเร็จและความสามารถในการขยายกิจการคือ การที่รัฐบาลมาร่วมเป็นเจ้าของ” หากยกตัวอย่างธุรกิจพันธบัตรเทศบาลในรอบหลายสิบปี กับพันธบัตรที่อยู่อาศัยที่จำเป็น ซึ่งออกโดยหน่วยงานกึ่งรัฐบาลอย่าง CalCHA แล้วนั้นไม่มีข้อจำกัดเรื่องปริมาณ และยังหลบเลี่ยงข้อบังคับเกี่ยวกับขั้นตอนการขอรับเงินสนับสนุนที่พิจารณาจากเครดิตภาษีได้อย่างชาญฉลาด นับตั้งแต่ปี 2019 เป็นต้นมา มีการออกพันธบัตรเทศบาลมูลค่าเกือบ 6 พันล้านเหรียญเพื่อเข้าซื้ออาคารอะพาร์ตเมนต์ระดับบนกว่า 30 แห่งในราคาย่อมเยา บรรดานายธนาคารจากบริษัทต่างๆ เช่น Goldman Sachs และ Jefferies รวมถึงผู้จัดการทรัพย์สินอย่าง Greystar และบริษัทกฎหมายชื่อดังต่างเรียกค่าธรรมเนียมกันนับร้อยๆ ล้าน นอกจากนี้ ยังมีผู้ขายอย่าง Equity Residential REIT และ Lennar ซึ่งต่างได้รับข้อเสนอราคางาม ส่วนกองทุนพันธบัตรเทศบาลที่กำลังหิวโหยผลตอบแทนเข้าตะครุบตราสารหนี้ปลอดภาษีในอัตราผลตอบแทน 3-5% ทันทีที่นำออกเสนอขาย “รายการเหล่านี้ได้รับการยกเว้นภาษีใน California และยังเป็นประโยชน์มหาศาลเพราะได้รับการยกเว้นจากรัฐบาลกลางด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่มีรายได้ในระดับที่ต้องเสียภาษีสูงสุดอย่างนักลงทุนใน California ด้วยแล้วมันดีมากๆ” John Miller หัวหน้าฝ่ายการลงทุน (CIO) ประจำ Nuveen Investments กล่าว การทำข้อตกลงเหล่านี้เป็นแนวคิดของกลุ่มนักการเงินกลุ่มเล็กๆ กลุ่มหนึ่งใน Northern California เท่านั้น แต่ผู้ที่อยู่เบื้องหลังที่สร้างความขัดแย้งมากที่สุดในตลาดคือ Public Finance Authority (PFA) แห่งรัฐ Wisconsin ตลอดระยะเวลา 11 ปีที่ผ่านมา PFA ซึ่งมีเพียงสำนักงานใหญ่ที่ Madison พอเป็นพิธีและบริหารโดยนักการเงินเอกชนกลุ่มเดียวกับผู้บริหาร CalCHA ออกพันธบัตรไปแล้วนับร้อยๆ รายการให้กับองค์กรต่างๆ ในรัฐ 44 แห่ง ข้อมูลจาก Municipal Market Analytics แสดงให้เห็นว่า "PFA แห่ง Wisconsin" มีสถิติการผิดนัดชำระหนี้ย่ำแย่ที่สุดในบรรดาผู้ออกพันธบัตรเทศบาลทั้งหมด ซึ่งเป็นข้อกล่าวหาที่ PFA ค้านหัวชนฝา พวกเขาบอกว่า การให้เงินสนับสนุนดังกล่าวมีส่วนผลักดันการเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคมของชุมชน Thomas Doe กรรมการผู้จัดการใหญ่ Municipal Market Analytics ตอบโต้กลับไปว่า “ถ้าอยากทำข้อตกลงพันธบัตรก็แค่ติดต่อ PFA ใน Wisconsin พวกเขาไม่ปฏิเสธใครอยู่แล้ว” ตลาดพันธบัตรเทศบาลต้อนรับนวัตกรรมใหม่อย่างช้าๆ นับตั้งแต่การสนับสนุนทางการเงินให้แก่โครงการ Erie Canal เมื่อปี 1812 จนถึงทุกวันนี้ตลาดทั้งหมดมีมูลค่าเพียง 4 ล้านล้านเหรียญเท่านั้น เมื่อเปรียบเทียบกับหุ้นกู้ภาคเอกชนซึ่งมีมูลค่า 11 ล้านล้านเหรียญ พันธบัตรเทศบาลควรจะมีวัตถุประสงค์ที่ยิ่งใหญ่กว่านั้น เพราะเป็นตราสารที่ทำหน้าที่สนับสนุนด้านการเงินสำหรับโครงการสาธารณะสำคัญๆ เช่น ถนน โรงพยาบาล สนามบิน รวมทั้งที่อยู่อาศัยราคาถูก จึงได้รับการยกเว้นภาษี เนื่องจากเมืองขนาดเล็กมักจะขาดความเชี่ยวชาญในการออกพันธบัตรของตนเอง ในรัฐบางแห่งจึงผ่านกฎหมายที่เรียกว่า Joint Exercise of Powers Act เพื่อให้เขตและเมืองต่างๆ สามารถรวมตัวกันก่อตั้งหน่วยงานภาครัฐขึ้นมาเป็นของตนเองเรียกว่า Joint Powers Authority (JPA) ในทางปฏิบัตินั้นหน่วยงานดังกล่าวจะมอบอำนาจในการออกพันธบัตรให้แก่นักการเงินเอกชน หลายครั้ง JPA ก็เป็นเพียงบริษัทที่ตั้งขึ้นมาบังหน้า มีนักการเงินและนักกฎหมายจำนวนหนึ่งเป็นผู้บริหาร ต่างจากหน่วยงานที่ทำหน้าที่ออกตราสารทั่วไปอย่าง Dormitory Authority of the State of New York ซึ่งมีพนักงานกว่า 450 คน โดย JPA ที่เก่าแก่และประสบความสำเร็จมากที่สุดแห่งหนึ่งคือ California Statewide Communities Development Authority (CSCDA) ซึ่งก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 1988 จากความช่วยเหลือของ 2 อดีตเจ้าหน้าที่ประจำ Alameda County คือ Stephen Hamill และ Jerry Burke ผู้ก่อตั้งบริษัทที่ปรึกษาเอกชน HB Capital Resources สำหรับ CSCDA มีสมาชิกเป็นเขตและเมืองต่างๆ กว่า 530 แห่ง นับตั้งแต่ก่อตั้งขึ้นมาสามารถระดมทุนได้แล้วกว่า 6.5 หมื่นล้านเหรียญผ่านการออกพันธบัตร 1,700 รายการเพื่อให้การสนับสนุนโครงการทุกรูปแบบ ตั้งแต่โรงเรียนรัฐบาลไปจนถึงโรงบำบัดน้ำเสีย แม้ว่าหลายรายการจะจ่ายผลตอบแทนที่ดีแต่อีกหลายรายการก็จบลงแบบล้มเหลวอย่างสิ้นเชิง ในปี 2015 อดีตผู้จำหน่ายพันธบัตรอย่าง Victor Farias ได้ยื่นคำขอความยาว 5 หน้ากระดาษต่อ PFA และสามารถคว้าพันธบัตรเทศบาลที่ต้องชำระภาษีมูลค่า 10.8 ล้านเหรียญ ให้ผลตอบแทน 8% เพื่อเป็นทุนให้กับ Integrity Aviation Finance ธุรกิจสตาร์ทอัพของเขาซึ่งตั้งอยู่ในเมือง Boerne รัฐ Texas โดย Farias ให้สัญญาว่า บริษัทของเขาจะสามารถซื้อเครื่องบินเจ็ตเพื่อการพาณิชย์ได้ในราคาพิเศษ จากนั้นจะนำมาตกแต่งปรับปรุงใหม่ พร้อมปล่อยให้สายการบินใหญ่เช่า PFA ไม่ได้ตรวจสอบข้อมูลทางการเงินที่ผ่านการสอบบัญชีและไม่ได้ศึกษาความเป็นไปได้ก่อนออกพันธบัตร ทุกวันนี้พันธบัตรดังกล่าวเกือบไม่เหลือมูลค่าใดๆ
คลิกอ่านฉบับเต็ม และบทความทางด้านธุรกิจได้ที่นิตยสาร Forbes Thailand ฉบับเดือนพฤษภาคม 2565 ในรูปแบบ e-magazine
