สำหรับ Soichiro Fukutake แล้ว การจะชมศิลปะให้ได้อรรถรสที่สุดไม่ใช่จากกำแพงสีขาวในพิพิธภัณฑ์ ไม่ว่าจะใน New York Paris หรือแม้กระทั่ง Tokyo แต่เป็นจากหมู่เกาะในทะเล Seto Inland ของญี่ปุ่น ที่ที่เขาได้พลิกโฉมหน้าจากบ่อขยะอุตสาหกรรมที่ถูกทิ้งร้าง ให้กลายมาเป็นจุดหมายปลายทางอันน่าพิสมัยสำหรับผู้รักในศิลปะที่ชอบผจญภัยอย่าง François Pinault เขาเป็นนักสะสมตัวยง เจ้าของสินค้าแบรนด์เนมหลากยี่ห้อชาวฝรั่งเศส รวมทั้ง François Pinault เจ้าพ่อวงการอุตสาหกรรมชาวกรีก และ Eli Broad ผู้อุปถัมภ์งานศิลปะจาก Los Angeles “พิพิธภัณฑ์ในเมืองใหญ่ส่วนใหญ่เป็นแต่สถานที่แขวนชิ้นงานศิลปะสวยๆ” Fukutake ในวัย 69 กล่าว “ศิลปะ อาคาร หรือสิ่งแวดล้อมควรจะทำงานร่วมกันเพื่อช่วยกันเปิดหูเปิดตาให้กับผู้มาทัศนา” ถึงคุณจะตื่นนอนในเวลา 7 โมงเช้า ที่ Benesse House โรงแรมระดับห้องพักคืนละ 400 เหรียญ ซึ่งเป็นที่จัดแสดงสมบัติหลายชิ้นของ Fukutake คุณก็จะได้ดื่มด่ำกับประสบการณ์ที่ไม่หาไม่ได้จากโรงแรมหรูที่ไหน งานศิลป์ชั้นเยี่ยมจำนวนมากมายรอให้คุณไปสำรวจโดยไม่มีแม้เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยหรือเชือกกำมะหยี่มาขวางกั้นคุณไว้ งานชิ้นเยี่ยมๆ ยังรวมถึงรูปปั้นทองเหลืองปี 1962 ของ Giacomettiภาพวาดสระว่ายน้ำของ David Hockney งานศิลปะอักขระของ Jasper Johns และปะติมากรรมลูกฟุตบอลนีออนของ Bruce Nauman เจ้าของรางวัลจากเทศกาล Venice Biennale ซึ่งรายล้อมด้วยทางเดินลาดชัน แสดงคำคมชวนคิดในสีสันต่างๆ ทั้งแดง ชมพู ฟ้า และเหลือง อาทิ “รู้สึกและตาย” “กลัวแต่อยู่” เป็นต้น เป้าหมายอย่างหนึ่งของ Fukutake สำหรับหมู่เกาะนี้คือได้เห็นว่างานศิลปะที่เขาสะสมจะยังอยู่เมื่อเขาจากไปแล้ว “ผมค้นหาความเป็นนิรันดร์จากโครงการของผม” เขาอธิบาย

ผมอยากให้ศิลปะคงความสำคัญในทุกยุคทุกสมัย และเพื่อเป็นการสร้างสรรค์มรดกตกทอดสืบต่อไป เขาได้ทำงานร่วมกับ Tadao Ando สถาปนิกเจ้าของรางวัล Pritzker ซึ่งโดดเด่นจากผลงานที่มีความเป็นมินิมอล การเล่นมุมที่แปลกแตกต่าง ตลอดจนการใช้ปูนเปลือย ทั้งคู่ร่วมกันรังสรรค์สิ่งก่อสร้างที่ประกอบขึ้นจากโครงสร้างที่ออกแบบอย่างอลังการ โดยมีโครงสร้างสามชิ้นที่เป็นการสลักภูเขาบนเกาะ Naoshima เกาะพื้นที่ขนาด 5 ตารางไมล์ที่มีภูมิประเทศเป็นเนินเขาสลับกันไปมา มีหมู่บ้านเล็กๆ หลายแห่ง ให้ทัศนียภาพทะเลที่งดงาม พิพิธภัณฑ์ Chichu Art Museum (Chichu มีความหมายว่า “ใต้ดิน” ในภาษาญี่ปุ่น) ผลงานที่ยอดเยี่ยมที่สุดของ Ando นั้นสร้างอยู่ใต้ดินเกือบทั้งหมด แต่ด้วยลานกว้างสองแห่งที่มีเพดานเปิดโล่งมองเห็นท้องฟ้า และองค์ประกอบอื่นๆ ล้อมรอบด้วยทางเดินลาดเอียงและแสงจากภายนอกที่สาดส่องเข้ามาในห้องใหญ่สามห้อง ทำให้อาคารแห่งนี้ให้ความรู้สึกที่ต่างจากการอยู่ในห้องใต้ดินอย่างสิ้นเชิง พิพิธภัณฑ์ Chichu จัดแสดงผลงานของศิลปินเพียงสามคน ซึ่งรวมถึงชุดภาพดอกบัวสาย 5 ภาพในช่วงบั้นปลายชีวิตของ Claude Monet ก่อนจะเข้าไปในพิพิธภัณฑ์ ผู้มาเยือนจะต้องสวมรองเท้าแตะสีขาวเพื่อรักษาความสะอาดพื้นสีขาวกระจ่างที่ปูด้วยหินอ่อน Carrara “มีคนบอกผมว่า Naoshima ยังดีกว่าพิพิธภัณฑ์ l’Orangerie เสียอีก” Fukutake บอก “ที่ Naoshima นั้น คุณได้สัมผัสประสบการณ์ทางจิตวิญญาณ” ทรัพย์สินมูลค่าราว 1.02 พันล้านเหรียญของ Fukutake ได้มาจากการถือหุ้นในบริษัท Benesse Holdings ที่พ่อของเขาเป็นผู้ก่อตั้งเมื่อปี 1955 ภายใต้ชื่อ Fukutake Publishing หลังจากพ่อของเขาหัวใจวายเสียชีวิตในปี 1986 เขาเปลี่ยนชื่อบริษัทเป็น Benesse ซึ่งเป็นภาษาละตินมีความหมายว่า “สุขภาพที่ดี” ทุกวันนี้ Benesse เป็นเจ้าของโรงเรียนสอนภาษา Berlitz คอร์สเรียนทางไกล และบ้านพักคนชรา 275 แห่งทั่วญี่ปุ่น ภายใต้การบริหารงานของ Fukutake เมื่อแรกเริ่มในฐานะประธานบริษัทและปัจจุบันในฐานะที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ Benesse ผันหุ้นร้อยละ 5 ไปยังมูลนิธิ Fukutake Foundationซึ่งสนับสนุนโครงการด้านศิลปะ นอกจากนี้เขายังควักกระเป๋าอีก 240 ล้านเหรียญ ลงทุนในโครงการด้วย ทั้งที่โตเกียวน่าจะเหมาะเป็นที่ตั้งพิพิธภัณฑ์ Fukutake กลับมองว่าเมืองหลวงแห่งนี้เป็นศูนย์กลางของสิ่งเลวร้ายอย่างเงินและความเครียด “Tokyo ไม่ต่างจาก New York ที่เต็มไปด้วยความวุ่นวายและบ้าคลั่ง” เขากล่าว “เป็นเมืองที่มีสิ่งบันเทิงมากเกินไป มีสินค้ามากเกินไป และมีคนมากเกินไป” การชื่นชมงานศิลปะจะทำได้ดีกว่าในสิ่งแวดล้อมที่เป็นธรรมชาติ

นอกจากพิพิธภัณฑ์สามแห่งที่ออกแบบโดย Ando และโรงแรมกึ่งพิพิธภัณฑ์แล้ว Fukutake ยังเป็นผู้ดูแลโครงการอีก 20 แห่ง ในปี 1995 Benesse ได้ก่อตั้งรางวัลในเทศกาลศิลปะ Venice Biennaleสำหรับศิลปินที่ทางกองทุนจะให้ทุนเพื่อทำงานสำหรับจัดแสดงที่ Naoshima ผลงานชิ้นแรกเป็นของ Cai Guo-Qiang ศิลปินชาวจีน ซึ่งประกอบด้วยหิน 20 ก้อน จัดวางตามหลักฮวงจุ้ย บนผืนหญ้าที่ล้อมรอบด้วยต้นไม้ ไม่ไกลจากชายหาด ศิลปินจัดวางอ่างน้ำร้อนไว้ตรงกลาง แขกของโรงแรมสามารถแจ้งกับพนักงานถ้าต้องการมาแช่อ่างชมวิวทะเลที่นี่ ในการสำรวจพื้นที่สำหรับสร้างพิพิธภัณฑ์และจัดแสดงงานกลางแจ้งนั้น Fukutake ขับเฮลิคอปเตอร์ส่วนตัวบินวนเหนือเกาะ Naoshima และเกาะใกล้เคียงอีกสองแห่ง ได้แก่ Teshima และ Inujima การได้พบชิ้นงานศิลปะที่จัดวางกระจัดกระจายระหว่างโรงแรมกับพิพิธภัณฑ์ Chichu ระหว่างทางขึ้นเขาไปห้าไมล์ ให้ความรู้สึกเหมือนกำลังเล่นเกมล่าสมบัติยังไงยังงั้น งานชิ้นหนึ่งสร้างสรรค์โดย Tsuyoshi Ozawa ศิลปินชาวญี่ปุ่น ประกอบไปด้วยพระพุทธรูป 88 องค์ในปะติมากรรมแบบนูนต่ำหล่อจากเศษแร่อุตสาหกรรม ซึ่งถูกจัดวางเลยสระน้ำบนโค้งถนนที่สังเกตได้ยาก ระหว่างสร้างพิพิธภัณฑ์บนเกาะ Naoshima ซึ่งมีแห่งหนึ่งสร้างเป็นที่จัดแสดงงานของ Lee Ufanศิลปินแนวมินิมอลชาวเกาหลีนั้น Fukutake เกิดไอเดียที่จะเปลี่ยนบ้านที่ถูกทิ้งร้างให้เป็นงานศิลปะ ผู้ต้องการชมงานสามารถเดินทางเป็นเวลาห้านาทีด้วยรถที่บริการจากโรงแรม มายังหมู่บ้าน Honmaru ที่เป็นที่ตั้งโครงการที่เรียกว่า “บ้านศิลปะ” งานชิ้นที่ยอดเยี่ยมที่สุดเป็นการทำงานร่วมกันระหว่าง Ando ผู้ออกแบบโครงสร้าง และ James Turrell ศิลปินชาวอเมริกันวัย 72 ปี ผู้สร้างสรรค์ผลงานที่ให้ประสบการณ์อันน่าประหลาดขึ้นจากแสงและภาพลวงตา บนเกาะ Teshima ซึ่งมีภูมิประเทศเป็นเนินเขาสลับซับซ้อนสวยงาม Fukutake ฟื้นผืนนาข้าวที่ปกคลุมบริเวณไหล่เขา และสร้างพิพิธภัณฑ์ที่มีลักษณะเฉพาะตัวซึ่งฉันไม่เคยเห็นที่ไหนมาก่อน มันถูกสร้างขึ้นในโอบล้อมของหุบเขาตื้นๆ มีรูปร่างเหมือนหยดน้ำตาขนาดยักษ์ที่ทำขึ้นจากปูนซีเมนต์สีขาว เพดานถูกเจาะเป็นรูปวงรีสองวงทำให้ฝนตกลงมาได้ ผู้เยี่ยมชมต้องถอดรองเท้าและจะได้รับคำแนะนำจากเจ้าหน้าที่ไม่ให้ทำเท้าเปียก แต่สิ่งที่ดูเหมือนเป็นบ่อน้ำตามธรรมชาติกลับกลายเป็นผลจากการที่รูใต้ดินขนาดเล็กสองรูพ่นน้ำไหลลงมายังพื้นที่ขัดจนมัน ดูเหมือนบ่อที่ส่องแสงเป็นประกายจากปรอท ขณะยืนอยู่ใต้เพดานที่ลาดเอียง ฉันรู้สึกเหมือนอยู่ในยานอวกาศกลางแจ้งกำลังเคลื่อนผ่านดาราจักรที่มีน้ำปริมาณมหาศาล

เกาะ Naoshima อันเป็นพื้นที่แสดงงานศิลปะของ Benesse ต้องใช้เวลาเดินทางกว่าหกชั่วโมงจากโตเกียว (สามชั่วโมงครึ่งโดยรถไฟหัวกระสุน รถไฟท้องถิ่นอีกสองขบวน และอีก 20 นาที บนเรือข้ามฟากจากเมือง Uno ที่ยังอยู่ในความหลับใหล) แต่โรงแรมที่ประกอบไปด้วยพิพิธภัณฑ์ขนาด 10 ห้อง และอีก 55 ห้องในส่วนต่อเติม 3 ส่วน กลับถูกจองเต็มเกือบหมดในช่วงต้นเดือนมิถุนายน แม้ว่า Benesse Holdings และมูลนิธิ Fukutake Foundation จะเป็นผู้บริหารงานและให้ทุนโครงการ แต่การตัดสินใจสำคัญๆ ทั้งหมดต้องผ่าน Fukutake ตั้งแต่ปี 2010 ทางมูลนิธิได้ดำเนินความร่วมมือกับรัฐบาลท้องถิ่นเพื่อจัดเทศกาล Setouchi Triennale ซึ่งมีการแสดงงานชั่วคราวบนเกาะต่างๆ กว่าสิบเกาะ เทศกาลครั้งต่อไปจะเปิดฉากขึ้นในเดือนมีนาคม ปีหน้า แต่เกาะเหล่านี้ไม่ใช่บ้านของ Fukutake ด้วยความรักในธรรมชาติ เขาย้ายจากญี่ปุ่นไปอยู่ New Zealand เมื่อกว่าห้าปีก่อน เขามีบ้านสองหลังอยู่ที่นั่น หลังหนึ่งอยู่ที่ Auckland และอีกหลังอยู่บนเกาะใต้ เดินทางไปมาระหว่างบ้านสองหลังด้วยเครื่องบินส่วนตัวขนาดสองที่นั่ง แต่ละปี เขาจะอยู่ญี่ปุ่นเป็นเวลาสามเดือน โดยส่วนใหญ่จะอยู่ที่หมู่เกาะที่เต็มไปด้วยงานศิลปะเหล่านั้น “ผมอยากให้คนที่อยู่ในเมืองใหญ่ๆ รู้สึกอิจฉาที่ผมได้อยู่ที่นี่” เขากล่าว “ผมอยากสร้างประเทศใหม่ขึ้นในญี่ปุ่น” เรื่อง: Susan Adams เรียบเรียง: เอมวลี อัศวเปรม

คลิ๊กเพื่ออ่านบทความอย่างผู้บริหารแห่ง Forbes Thailand ในรูปแบบ E-Magazine